Coping bij autisme: inzicht krijgen in de manier waarop men omgaat met stress

Coping verwijst naar de manier waarop mensen omgaan met stress, problemen en tegenslagen. Het omvat zowel gedachten als gedrag. Voor mensen met autisme kunnen copingstrategieën er anders uitzien dan bij neurotypische mensen, vanwege verschillen in informatieverwerking, emotionele regulatie en sociale interactie.

De Utrechtse Coping Lijst (UCL) is een veelgebruikt instrument om deze strategieën in kaart te brengen. De lijst onderscheidt zeven copingstijlen. Hieronder leggen we uit wat elke stijl inhoudt en hoe deze zich kan uiten bij mensen met autisme.

1. Actief Aanpakken, problemen direct en doelgericht benaderen. Oplossingen zoeken, plannen maken en actie ondernemen.

Veel mensen met autisme blinken uit in logisch denken en gestructureerd werken. Ze kunnen problemen analyseren en opdelen in overzichtelijke stappen. Dit maakt deze copingstijl vaak effectief, vooral als er voldoende voorspelbaarheid en controle is.

Voorbeeld:

Een jongere met autisme maakt een stappenplan om zelfstandig te reizen met het openbaar vervoer, inclusief alternatieve routes.

2. Palliatieve Reactie, afleiding zoeken om stress te verminderen, bijvoorbeeld door muziek, gamen of eten.

Afleiding kan helpen bij overprikkeling of emotionele overbelasting. Maar langdurige afhankelijkheid van afleiding kan leiden tot vermijding of zelfs verslavingsgedrag.

Voorbeeld:

Iemand kijkt urenlang dezelfde serie om niet te hoeven nadenken over een stressvolle gebeurtenis.

3. Vermijden en Afwachten, problemen uit de weg gaan of hopen dat ze vanzelf verdwijnen.

Vermijding komt vaak voort uit angst voor verandering, sociale onzekerheid of sensorische overbelasting. Hoewel het tijdelijk rust kan geven, kan het op lange termijn zorgen voor stagnatie.

Voorbeeld:

Een student met autisme stelt het openen van e-mails van school uit, uit angst voor onverwachte informatie.

4. Sociale Steun Zoeken, hulp, begrip of troost zoeken bij anderen.

Niet iedereen met autisme vindt het makkelijk om hulp te vragen. Toch kan steun van vertrouwde personen, zoals familie of een begeleider, veel betekenen. Lotgenotencontact kan ook waardevol zijn.

Voorbeeld:

Een volwassene met autisme bespreekt zijn werkstress met een autismecoach.

5. Passief Reactiepatroon, je machteloos voelen en geen actie ondernemen.

Overweldiging door emoties of situaties kan leiden tot verlamming. Dit is vaak geen bewuste keuze, maar een gevolg van neurologische overbelasting.

Voorbeeld:

Een jongere sluit zich dagenlang op in zijn kamer na een conflict op school.

6. Expressie van Emoties, emoties uiten, zoals boosheid, verdriet of frustratie.

Het herkennen en uiten van emoties kan lastig zijn. Sommige mensen uiten emoties op een manier die door anderen als intens of onverwacht wordt ervaren. Emotieregulatie is vaak een leerpunt.

Voorbeeld:

Een kind met autisme krijgt een woede-uitbarsting na een plotselinge verandering in de dagplanning.

7. Geruststellende Gedachten ,jezelf kalmeren met positieve of relativerende gedachten.

Sommige mensen gebruiken routines of herhalende gedachten om zichzelf gerust te stellen. Dit kan tijdelijk helpen, maar ook leiden tot rigiditeit of vermijding van confrontatie.

Voorbeeld:

Een volwassene herhaalt steeds dezelfde geruststellende zin in zijn hoofd bij stress.

Verschil tussen neurotypische mensen en mensen met ASS

In deze tabel staat een wat generalistisch overzicht van mogelijke verschillen, uiteraard zijn deze niet voor iedereen met autisme van toepassing, ieder mens is immers uniek.

Copingstijl	Neurotypische Mensen	Mensen met Autisme
1. Actief Aanpakken	Problemen direct aanpakken, plannen maken, hulp inschakelen indien nodig.	Moeite met analyseren en structureren; effectief bij voorspelbare situaties met duidelijke stappen.
2. Palliatieve Reactie	Tijdelijke afleiding zoeken via sociale activiteiten, hobby’s of ontspanning.	Afleiding via herhaling (bv. series, games); risico op overmatige afhankelijkheid of fixatie.
3. Vermijden/Afwachten	Uitstelgedrag of hopen dat het probleem vanzelf verdwijnt.	Vermijding door angst voor verandering, sensorische overbelasting of sociale onzekerheid.
4. Sociale Steun Zoeken	Praten met vrienden, familie of collega’s voor steun of advies.	Moeite met hulp vragen; steun zoeken bij vertrouwde personen of via gestructureerde begeleiding.
5. Passief Reactiepatroon	Machteloosheid ervaren, geen actie ondernemen, piekeren.	Overweldigd raken door prikkels of emoties; terugtrekken of ‘shutdown’ als gevolg van overbelasting.
6. Expressie van Emoties	Emoties verbaal of non-verbaal uiten, zoals huilen of boos worden.	Emotie-uitingen kunnen intens of onverwacht zijn; moeite met herkennen en reguleren van emoties.
7. Geruststellende Gedachten	Positief denken, relativeren, jezelf moed inspreken.	Herhalende geruststellende gedachten of routines; kan helpen, maar ook leiden tot rigiditeit.

Coping bij autisme vraagt maatwerk

Copingstrategieën zijn persoonlijk en situatieafhankelijk. Wat voor de één werkt, kan voor de ander juist stressverhogend zijn. Daarom is het belangrijk om:

• Copingstijlen te herkennen en te begrijpen

• Te werken aan flexibiliteit in denken en doen

• Ondersteuning op maat te bieden, bijvoorbeeld via therapie of coaching

Hulp nodig?

Bij De Heus Individuele Trajectbegeleiding (De Hit) in Austerlitz helpen we (online) mensen met autisme om hun copingvaardigheden te versterken. We werken samen aan teamvorming, actie en focus – ook bij het omgaan met stress en tegenslagen.