Theorie van de Centrale Coherentie
- GJ de Heus
- 9 jan 2023
- 3 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 6 jul
Wat is centrale coherentie en waarom is het belangrijk bij autisme?
In deze blog ontdek je wat centrale coherentie is, hoe dit proces anders werkt bij mensen met autisme, en waarom dit invloed heeft op het dagelijks functioneren. We leggen uit wie hiermee te maken heeft, wat het precies inhoudt, waar en wanneer het zichtbaar wordt, en hoe je hier op een ondersteunende manier mee om kunt gaan. Ook plaatsen we dit alles in het bredere kader van neurodivergentie: het idee dat er meerdere manieren zijn waarop het brein informatie kan verwerken.
Wat is centrale coherentie?
Centrale coherentie verwijst naar het vermogen van het brein om losse stukjes informatie samen te voegen tot een betekenisvol geheel. Dit gebeurt meestal automatisch en onbewust. Het stelt ons in staat om verbanden te leggen, context te begrijpen en situaties als logisch en samenhangend te ervaren. Denk aan het volgen van een verhaal in een boek of het interpreteren van lichaamstaal in een gesprek.
Bij mensen die neurotypisch zijn, verloopt dit proces vanzelf. Maar bij mensen met autisme – een vorm van neurodivergentie – is de centrale coherentie vaak zwakker ontwikkeld. Dit betekent dat zij informatie op een andere manier verwerken.
Wie heeft hier mee te maken?
Mensen met autisme, van jong tot oud, kunnen moeite hebben met centrale coherentie. Dit uit zich vaak in:
Een sterke focus op details in plaats van het grotere geheel
Moeite met het begrijpen van context, vooral in sociale situaties
Problemen met het interpreteren van impliciete of indirecte informatie
Toch is dit niet per se een tekortkoming. Juist deze detailgerichte manier van denken kan leiden tot een diepere analyse van informatie die anderen mogelijk over het hoofd zien. Het is een andere manier van waarnemen, die zowel uitdagingen als unieke kwaliteiten met zich meebrengt.
Waar en wanneer merk je het?
De effecten van zwakke centrale coherentie kunnen op verschillende momenten en plekken zichtbaar worden:
Thuis, wanneer een kind letterlijk reageert op wat er gezegd wordt en de onderliggende boodschap mist.
Op school, als een leerling moeite heeft met begrijpend lezen of het volgen van groepsinstructies.
In sociale situaties, waar het lastig is om non-verbale signalen of dubbele betekenissen te begrijpen.
Op het werk, wanneer iemand moeite heeft met het overzien van taken of het interpreteren van onuitgesproken verwachtingen.
Deze uitdagingen kunnen zich op elk moment in het leven voordoen, afhankelijk van de situatie en de omgeving.
Waarom werkt dit anders bij mensen met autisme?
Onderzoek toont aan dat het brein van mensen met autisme informatie anders verwerkt. In plaats van automatisch verbanden te leggen, wordt informatie vaak letterlijk en gefragmenteerd benaderd. Dit kan leiden tot verwarring, vooral in situaties waarin veel context of sociale interpretatie nodig is.
De theorie van centrale coherentie, ontwikkeld door onder andere Uta Frith, helpt ons begrijpen waarom mensen met autisme soms moeite hebben met het ‘grote plaatje’. Het benadrukt dat dit geen fout is in het denken, maar een andere cognitieve stijl.
Hoe kun je ondersteunen bij zwakke centrale coherentie?
Er zijn verschillende manieren om mensen met autisme te helpen bij het versterken van centrale coherentie en het omgaan met context:
Ondersteuningsmogelijkheden:
Visuele hulpmiddelen zoals schema’s, pictogrammen en stappenplannen helpen om informatie overzichtelijk te maken.
Cognitieve gedragstherapie (CGT) kan gericht worden ingezet om contextbegrip te verbeteren en sociale situaties beter te leren inschatten.
Storytelling en sociale scripts bieden de mogelijkheid om situaties vooraf te oefenen en te begrijpen wat er van iemand verwacht wordt.
Sterk gestructureerde leeromgevingen zorgen voor voorspelbaarheid en duidelijkheid, waardoor informatie beter verwerkt kan worden.
Door deze ondersteuning ontstaat er meer rust, overzicht en grip op situaties waarin centrale coherentie een rol speelt.
Praatplaat Centrale Coherentie
Centrale coherentie is het vermogen van ons brein om losse stukjes informatie samen te voegen tot een betekenisvol geheel – het zogenaamde ‘grote plaatje’. Voor veel mensen gebeurt dit automatisch. Maar bij mensen met autisme is dit vermogen vaak anders ontwikkeld. Zij richten zich vaak op details en hebben meer moeite om verbanden te leggen of de context te overzien.
Deze praatplaat laat zien hoe centrale coherentie invloed heeft op zes belangrijke gebieden in het dagelijks leven: waarneming, taal, sociale interactie, probleemoplossen, emotieherkenning en motoriek. Elk thema laat zien hoe een zwakkere centrale coherentie zich kan uiten, maar ook welke unieke kwaliteiten en denkstijlen hieruit kunnen voortkomen.
Bronnen: Frith, U. (2008). Autism. A very short introduction. Oxford: Oxford University Pres
Comentários