Theorie van de Executieve Functies

Wat zijn executieve functies en waarom zijn ze belangrijk voor neurodivergente mensen?

In het dagelijks leven gebruiken we allemaal mentale vaardigheden om te plannen, organiseren, prioriteren en taken af te ronden. Deze vaardigheden worden ook wel executieve functies genoemd. Voor neurodivergente mensen, zoals mensen met autisme, kunnen deze functies echter minder vanzelfsprekend zijn. In deze blog lees je wat executieve functies zijn, waarom ze soms lastig zijn voor mensen met autisme, en hoe je hier op een praktische manier mee om kunt gaan.

Wie heeft moeite met executieve functies?

Mensen met autisme, en breder gezien veel neurodivergente personen, kunnen uitdagingen ervaren op het gebied van executieve functies. Dit betekent dat het voor hen moeilijker kan zijn om overzicht te houden, stappen te plannen, prioriteiten te stellen of een taak af te maken. Dit is geen onwil, maar een verschil in informatieverwerking.

Wat zijn executieve functies precies?

Executieve functies zijn de regelfuncties van het brein. Ze helpen ons om doelgericht gedrag te vertonen. Denk aan:

• Plannen van een taak

• Organiseren van spullen of gedachten

• Starten en afmaken van activiteiten

• Flexibel omgaan met veranderingen

• Emoties reguleren

Bij mensen met autisme kunnen deze functies anders verlopen, wat invloed heeft op het dagelijks functioneren thuis, op school of op het werk.

Waar en wanneer merk je deze uitdagingen?

De invloed van zwakkere executieve functies is vaak zichtbaar in situaties waarin structuur ontbreekt of waarin meerdere stappen nodig zijn. Bijvoorbeeld:

• Op school, bij het maken van huiswerk of het volgen van een lesrooster

• Op het werk, bij het verdelen van taken of omgaan met deadlines

• Thuis, bij het uitvoeren van huishoudelijke taken of het plannen van sociale activiteiten

Deze situaties kunnen leiden tot stress, vermoeidheid of frustratie, zowel bij de persoon zelf als bij de omgeving.

Hoe komt het dat mensen met autisme hier moeite mee hebben?

Onderzoek (zoals dat van Ozonoff e.a.) laat zien dat de hersenen van mensen met autisme informatie op een andere manier verwerken. Dit betekent niet dat ze minder kunnen, maar dat ze vaak een andere aanpak nodig hebben. De oorzaak ligt waarschijnlijk in de manier waarop verschillende hersengebieden samenwerken. Hierdoor kan het lastiger zijn om overzicht te houden of flexibel te schakelen tussen taken.

Hoe kun je executieve functies versterken?

Gelukkig zijn er verschillende manieren om deze vaardigheden te ondersteunen:

• Visuele ondersteuning: Denk aan stappenplannen, pictogrammen of dagritmekaarten. Deze hulpmiddelen maken abstracte informatie concreet en voorspelbaar.

• Structuur en voorspelbaarheid: Een vaste dagindeling en duidelijke verwachtingen helpen om rust en overzicht te creëren.

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Deze therapievorm kan helpen bij het ontwikkelen van strategieën om beter om te gaan met dagelijkse uitdagingen.

• Coaching of begeleiding: Praktische ondersteuning op school, werk of thuis kan helpen om vaardigheden stap voor stap aan te leren.

  
  

Waarom is het belangrijk om hier aandacht aan te besteden?

Sterke executieve functies zijn essentieel voor zelfstandigheid en welzijn. Wanneer deze functies onvoldoende ontwikkeld zijn, kan dat leiden tot problemen in het dagelijks leven. Door hier vroegtijdig op in te spelen, kunnen neurodivergente mensen beter tot hun recht komen en hun talenten inzetten op een manier die bij hen past.

Wil je meer weten over hoe je iemand met autisme kunt ondersteunen bij executieve functies? Of ben je zelf op zoek naar praktische handvatten? Neem dan eens een kijkje op AutismePortaal.nl voor tips, hulpmiddelen en begeleiding op maat.

In dit filmpje worden de hersengebieden die betrokken zijn bij de verschillende aspecten van executieve functies besproken. De verschillende deelfuncties worden toegelicht met voorbeelden uit het dagelijks leven.

Praatplaat Executieve functies

Praatplaat Executieve functies

Bronnen: Ozonoff, S., Garcia, N., Clark, E., e.a. (2005). MMPI-2 personality profiles of high-functioning adults with autism spectrum disorders. Assessment, 12, 86-95