Waarom het een misvatting is dat neurotypische mensen “altijd” goed zijn in het beheersen van gevoelens en het verstand laten spreken

De overtuiging dat neurotypische mensen emotioneel “in control” zijn, is een simplificatie van een veel complexer menselijk gedrag. Dat idee doet het voorkomen alsof ze rationeel zijn in elke situatie, terwijl in werkelijkheid.

• Emoties spelen bij iedereen een grote rol, ook bij neurotypische mensen. Ze reageren net zo goed instinctief, impulsief, of vanuit innerlijke conflicten.

• Beheersing verschilt per persoon en context — opvoeding, omgeving, en levensfase zijn vaak bepalender dan neurologische ‘typicalness’.

• Culturele druk speelt mee: Neurotypische mensen kunnen lijken alsof ze hun emoties beter reguleren, simpelweg omdat ze geleerd hebben om emoties te verbergen of sociaal wenselijk te reageren.

• ‘Verstand laten spreken’ is niet altijd de beste strategie — Soms is emotionele authenticiteit effectiever voor communicatie en verbinding.

In het boek Op het snijpunt van verstand en gevoel zie je dat zelfs mensen die zich rationeel willen gedragen, zoals Peter of zijn collega’s, worstelen met spanning, onmacht en emotionele uitbarstingen. Het vermogen om leiding te nemen of verbinding te creëren heeft juist te maken met bewustzijn en afstemming, en niet met neurologische status.

Wat kun je hier als autist van leren?

Autistische mensen worden soms beschouwd als “overmatig rationeel” of juist “overgevoelig” — maar dat is ook een stereotiep. Wat je wél mee kunt nemen uit deze reflectie:

• Er is geen superieure manier van voelen of denken — Emotie en verstand zijn géén tegenpolen. Juist de combinatie geeft inzicht en kracht.

• Jouw manier van afstemmen is waardevol — Of je nu analytisch redeneert of sterk intuïtief voelt, beide zijn belangrijk in menselijke communicatie.

• Zelfkennis geeft je regie — Door te herkennen hoe jij je aandacht richt (zoals Peter dat leert in het boek), kun je beter je plek innemen in een groep, zonder jezelf te verliezen.

• Gevoelens mogen er zijn, maar je hoeft er niet door overspoeld te raken — Door bewust te kiezen vanuit rust (zoals in de “bewuste wil”-modus), krijg je grip zonder jezelf te dwingen.

Misschien is de mooiste les uit deze hele situatie: emotionele intelligentie is een proces — geen vast gegeven. En jij mag dat proces op jouw unieke manier bewandelen.

Theoretisch kader: Emotionele regulatie, neurodiversiteit en bewustzijnsmodi

In dit theoretisch kader wordt onderzocht waarom het idee dat neurotypische mensen beter zijn in het reguleren van hun emoties een culturele misvatting is, en hoe mensen met autisme hiervan kunnen leren zonder hun authenticiteit te verliezen. We koppelen inzichten uit Op het snijpunt van verstand en gevoel aan psychologische en neurologische theorieën over bewustzijn, gedrag en neurodiversiteit.

Neurodiversiteit als uitgangspunt

Definitie   Neurodiversiteit verwijst naar de natuurlijke variatie in cognitief functioneren tussen mensen. Deze visie benadrukt dat neurologische verschillen, zoals autisme, ADHD of dyslexie, geen afwijkingen zijn, maar uitingen van menselijke diversiteit.

Relevante inzichten

• Neurotypische mensen zijn niet per definitie “beter” in emotionele regulatie; ze zijn vaak socially trained om gevoelens te onderdrukken of te verpakken.

• Autistische mensen hebben vaak diepe gevoelslagen maar verwerken die op unieke wijze, wat soms als “onhandig” wordt bestempeld in neurotypische contexten.

Emotieregulatie en bewustzijnsmodi

Gebaseerd op het boek worden er acht modi van bewustzijn beschreven, van instinctieve reacties (angst, overleven) tot creatieve en observerende staat. Dit concept sluit aan bij psychologische modellen zoals:

Modus van bewustzijn	Correspondentie	Kenmerken
Overleven (1e verdieping)	Fight/flight/freeze reacties	Angst, controleverlies
Emotionele reactie (2e)	Limbisch systeem dominant	Impulsiviteit, snel geraakt
Macht/onmacht (3e)	Ego-gedreven denken	Competitie, hiërarchie
Hart (4e)	Affectieve empathie	Acceptatie, verbinding
Creatie & communicatie (5e)	Executieve functies	Verbeelding, sociale samenwerking
Intuïtieve afstemming (6e)	Meta-cognitie	Rust, inzicht, innerlijke leiding

Peter, de hoofdpersoon, beweegt door deze lagen heen. Zijn leerproces laat zien dat je pas echt reguleert als je bewust kunt kiezen vanuit rust — ongeacht je neurologische status.

Leren als autist: bewustwording vs. aanpassing

Lessen vanuit het boek:

• Emotionele reacties zijn menselijk en universeel. Niet beheersen, maar begrijpen en plaatsen is krachtiger.

• Aandacht richten — een centraal thema — is iets waar autisten vaak goed in zijn, mits ze niet onder druk staan. Deze vaardigheid is essentieel in het reguleren van gedrag.

• Het onderscheid tussen autoriteit (vanuit verbinding) en autoritair (vanuit macht) is cruciaal in zelfleiderschap.

Autistische krachtpunten:

• Sterke behoefte aan duidelijkheid = mogelijkheid tot consistente afstemming

• Diepe waarneming = toegang tot intuïtieve lagen

• Minder sociaal beïnvloedbaar = potentieel voor authentiek leiderschap

Van vooroordeel naar potentie

Het idee dat neurotypische mensen superieur zijn in emotionele regulatie is een sociaal geconstrueerd vooroordeel dat uitgaat van zichtbare gedragsnormen. Maar echte regulatie en bewust gedrag ontstaan pas als je in contact bent met jezelf — iets waar autistische mensen, mits goed ondersteund, diep in kunnen uitblinken.